Laat los en geef ruimte aan het nieuwe

De wereld van nu schreeuwt om een transformatie van onszelf, en van de systemen die wij om ons heen hebben gebouwd. Iets radicaal anders is nodig, anders krijgen onze kinderen en kleinkinderen het heel moeilijk. Innovatie moet ons redden van een donkere toekomst.

Vast staat, dat het ons tot nu toe slecht is gelukt om fundamenteel te vernieuwen. Jawel, technologie heeft de wereld veranderd, maar niet fundamenteel. Zelfs internet heeft geen fundamentele verandering teweeggebracht: communicatie is sneller en alomtegenwoordig, informatie is overal te krijgen en wordt gemakkelijk uitgewisseld, maar die verandering is oppervlakkig, cosmetisch, en heeft onze fundamentele problemen niet kunnen oplossen.

Wat is hetzelfde gebleven? Organisaties staan in het teken van competitie en strijd. We putten onze natuurlijke omgeving uit. We vinden het moeilijk het geluk te vinden. We zijn hebzuchtig en op onze eigenbelangen gericht. We worstelen met onszelf en met de mensen om ons heen.

Wat is nodig? George Gurdjieff zegt:
Om geboren te worden, moet je eerst sterven  
Om te kunnen sterven, moet je eerst ontwaken
of, anders gezegd:
Wanneer de mens ontwaakt, kan hij sterven 
Wanneer hij sterft, kan hij geboren worden
(Uit "Op zoek naar het wonderbaarlijke - Fragmenten van een onbekende leer" door P.D. Ouspensky, p. 236) 

Deze zinnen hebben een grote diepte en betekenen het volgende:

Om geboren te worden, moet je eerst sterven
Wie zichzelf wil ontwikkelen en vernieuwen (geboren worden), zal eerst het oude moeten loslaten (sterven). Je kunt niet transformeren wanneer je het oude in stand houdt. Wie bereid is het oude los te laten, belandt in een ruimte van niet weten, van leegte. Daarin zijn de oude duidelijkheden achtergelaten, maar er is ook nog geen nieuwe werkelijkheid. Die lege 'tussenruimte' is nodig om iets werkelijk nieuws geboren te laten worden. Het probleem is echter, dat we niet zomaar kunnen loslaten. Wij allemaal worstelen met oude gewoonten en patronen, die ons in de weg zitten, maar die wij niet zomaar kunnen laten gaan. Onze hele identiteit is eraan gekoppeld, en daarom voelt het loslaten ervan als sterven, als verdwijnen. Niet alleen wij als individuen, maar ook onze organisaties en de gehele maatschappij hebben grote moeite het oude los te laten, vooral als wij denken dat dit een essentieel deel van onszelf is.

Om te kunnen sterven, moet je eerst ontwaken
Gurdjieff zegt vervolgens: om te kunnen loslaten moeten we eerst bewust worden (ontwaken). We moeten gaan zien dat datgene waaraan we vasthouden ons niet helpt. Alleen wanneer we diepgaand inzien dat wij ons vastklampen aan iets wat ons niets te brengen heeft, kunnen we het loslaten. Concreet betekent dit, dat we datgene waaraan we vasthouden, wat we zijn en doen, diepgaand moeten onderzoeken. Niet hollen naar de toekomst, maar het Nu onderzoeken. Overdreven? Nee hoor: wij weten dat wij onze manier van omgaan met de natuurlijke omgeving niet kunnen volhouden, maar we gaan er toch mee door. Wij weten dat meer spullen ons niet gelukkig maken, toch blijven we zoeken naar vervulling in het materiële. Veel van wat wij doen bestaat uit patronen: mechanische gedachten, gevoelens en handelingen, die ons 'vastigheid' beloven, maar die belofte niet nakomen. 'Ontwaken' is het wakker worden uit de droom van onze patronen. Zolang wij niet (h)erkennen dat we dromen, gaan we door met het oude, in steeds nieuwe vormen. We zullen ons krampachtig vasthouden aan het leven zoals we het kennen, aan onze patronen en onze gewoonten, en aan onze vertrouwde werkelijkheid, óók als deze ons te gronde richten.

Theory U
Het bovenstaande is in andere woorden omschreven door Otto Scharmer in zijn Theory U. In deze video legt Scharmer zijn model uit, en wordt ook meteen duidelijk dat hij andere ideeën heeft over wat fundamentele verandering is: hij noemt drie gevallen van 'massive, tectonic change' - de val van de Berlijnse muur, het einde van Apartheid in Zuid Afrika, en de technologische ontwikkelingen van de laatste jaren - die ikzelf niet als fundamenteel zie, want in wezen is er niets veranderd. Hoewel Theory U de potentie heeft fundamentele transformaties te ondersteunen, want het gehele proces van 'letting go' onder in de U wordt omschreven, vraagt het een diepere bereidheid tot loslaten dan de meeste mensen (willen) zien. Dat is het nadeel van een model dat 'vernieuwing' belooft: we worden aangetrokken door de nieuwe oplossing, en willen daar zo snel mogelijk naar toe.

Echte innovatie
Een écht nieuwe wereld (en die is nodig!) ontstaat wanneer wij bereid zijn tot een 'radicaal loslaten'. Wat dan loslaten? Een paar ideeën:
  • Economische groei. Op zoek naar een economisch model zonder groei.
  • Ondernemen gekoppeld aan concurreren en strijd. Op zoek naar ondernemen in gezamenlijkheid.
  • Geluk gekoppeld aan (nieuwe) spullen. Op zoek naar een zinvol leven zonder materialisme.
  • Hebzucht en machtsmisbruik. Op zoek naar medemenselijkheid.
  • Angst voor de anderen, in plaats van vertrouwen. Op zoek naar broederschap.
Al zouden we slechts één item van dit lijstje kunnen laten varen, dan al zou het oprecht nieuwe - dat staat te trappelen om zich aan te dienen - de ruimte krijgen.