Niet ontwikkeling, maar stilstand is bijzonder

Mijn werk bestaat uit het begeleiden van verandering en ontwikkeling van mensen en organisaties. Dat is eigenlijk wel een raar ding. Gisteren op een feestje besefte ik weer dat ik het maar heel moeilijk kan uitleggen waar dat vak van mij nou eigenlijk over gaat.

Vanochtend bedacht ik mij dat wat ik doe zo moeilijk is om uit te leggen omdat verandering en ontwikkeling heel alledaags zijn. Wij veranderen en ontwikkelen voortdurend, gewoon door de dingen die gebeuren. Alles wat er gebeurt beïnvloedt al het andere. Wat we zien op tv, dingen die gebeuren in ons werk, een nieuw project of een organisatieverandering. Een nieuwe collega, of het afscheid van een collega met wie je lang hebt samengewerkt. Een interessant gesprek dat je aan het nadenken zet. Een welgemeend compliment, of een slechte beoordeling. Een slechte dag, omdat je auto niet start, en dat slechts het begin is van een reeks tegenvallers, of juist een heel goede dag, omdat alles zo vanzelf lijkt te gaan.

Eigenlijk is het leven zelf het toneel waar zich de ontwikkeling afspeelt. En ik, in mijn werk, probeer heel dicht bij dat leven te blijven. Het alledaagse. Hoe je je voelt, waar je mee worstelt. Hoe je jezelf ziet, en hoe je kijkt naar anderen. De overlap tussen wat wij als 'gewoon het leven' zien, en mijn werk met mensen en organisaties is groot. Maar er is een verschil.

'Alles wat gebeurt beïnvloedt al het andere', zei ik zojuist. Maar dat kun je ook ontkennen. Want veel mensen merken, dat zij heel moeilijk kunnen veranderen, ook als zij het willen. Dat is zo, omdat wij in de soms turbulente stroom van het leven in onszelf een idee van vastigheid hebben gecreëerd. Dat wij in die stroom constant zijn, altijd dezelfde blijven. Het is een idee, een gedachte, niets meer dan dat. We noemen dat ons zelfbeeld, onze persoonlijkheid, 'wie we nu eenmaal zijn'. De relatieve onveranderlijkheid daarvan geeft ons een gevoel van houvast, maar tegelijkertijd maakt die ons onzeker, want hoe vast is een idee eigenlijk? En daarnaast maakt dit idee het moeilijk om ons te ontwikkelen.

Wat is ontwikkeling? Ik denk: het loslaten van die illusie (ja dat is het) van 'vastigheid'. Vreemd eigenlijk, zo'n definitie van ontwikkeling, want ik draai er iets in om: ontwikkeling en verandering zijn de constante, het normale, het alledaagse, en wat wij te doen hebben is dat te aanvaarden. Stoppen met onze pogingen de stroom tegen te houden, door ons vast te houden aan een beeld van onszelf ('zo ben ik nu eenmaal'), of door muurtjes in onszelf te bouwen, en tussen onszelf en anderen. 'Let it be', zongen de Beatles lang geleden.

Ik merkte afgelopen week weer, terwijl ik het Young Executives Program begeleidde, een mooi leiderschapsprogramma van de Baak, welke kwaliteit er tevoorschijn komt als mensen écht naar zichzelf en anderen gaan kijken, zich open en eerlijk aan anderen laten zien, zij daarbij omgaan met alle positieve en negatieve gevoelens en worstelingen die er zijn. Dan laat de 'grote stroom' zich zien in de groep, en ontstaat er voor ons, die in deze stroom ronddobberen, een grote ruimte en een onderlinge verbinding, die zich moeilijk via woorden laten omschrijven.