Angst verdeelt, verwijdert en verwoest

Angst is een emotie die in ons drukke bestaan een grotere rol speelt dan je zou denken. Natuurlijke herkennen we angst heel gemakkelijk op de evidente momenten, bijvoorbeeld wanneer je fysiek gevaar loopt. Je voelt de angst dan door een bonkend hart en verhoogde ademhaling. Maar afgezien van dergelijke 'pieken van angst' speelt angst bij veel mensen een veel subtielere, constante rol, als een ruis op de achtergrond.

Vooral die subtiele, constante vormen van angst worden vaak niet als zodanig herkend. Zo is angst bijvoorbeeld de emotie die ervoor zorgt dat je wantrouwig bent. Veel mensen die wantrouwig zijn zullen met klem ontkennen dat hun wantrouwen uit angst is geboren, en zullen in plaats daarvan de ander of de situatie 'de schuld' geven. Op die manier heeft angst meer dan andere emoties de neiging onbewust te blijven. We externaliseren angst: "Dat ik me zo agressief of wantrouwend gedraag komt niet door mij, maar door de situatie. Die dwingt mij daartoe".

Misschien denk je nu dat veel gevoelens van angst of wantrouwen ook werkelijk door de situatie ingegeven worden. Dat kan zo zijn, maar waarom zijn sommige mensen dan wantrouwiger dan anderen? Er is maar één verklaring: het wantrouwen zit in ons, als een bril waardoor we naar de wereld kijken.

Daarom is het van groot belang dat we ons bewust worden van onze angsten, ook de subtiele, zodat we daarvoor verantwoordelijkheid kunnen nemen. Het externaliseren van onze onbewuste angsten levert namelijk veel negatieve effecten op: Bange mensen voelen zich bedreigd, zijn meestal agressiever, of trekken zich terug in isolement. De uit angst geboren daden van één persoon kunnen vele anderen in de omgeving een onveilig gevoel geven, met soortgelijke negatieve gevolgen in hún gedrag. Veel ellende die in de wereld wordt aangericht is een direct gevolg van miskende angst. Denk bijvoorbeeld aan de onderdrukking van vrouwen en minderheden, racisme, homofobie, fundamentalisme, extremisme.

In theorie kunnen we de spiraal van geweld en onderdrukking in de wereld oplossen, door hen die uit angst discrimineren, onderdrukken, of aanvallen niet nog banger te maken door hen aan te vallen, maar de bevestiging en veiligheid te geven die ze nodig hebben. Daarom zei Jezus misschien "heb je vijanden lief". Maar het is moeilijk of misschien zelfs ondoenlijk, want bange mensen zijn meestal niet lief; eerder het tegendeel. Vaak is hun angst zo diep geworteld dat bewustwording daarvan onbereikbaar is geworden. Heel gemakkelijk geven wij daarom toe aan de verleiding hen te onderdrukken, verstoten of veroordelen. En dan hebben zij precies de bevestiging die zij nodig hebben: "Zie je wel? Zij zijn tegen ons, en wij moeten ons verdedigen". En zo zet het menselijke verhaal zich voort...